Residential Real Estate

Tomasz Kaleta, dyrektor Departamentu Sprzedaży w Develia S.A.

W pierwszych miesiącach 2023 roku utrzymuje się tendencja wzrostowa, którą po raz pierwszy zaobserwowaliśmy w IV kwartale ubiegłego roku. Odnotowujemy liczbę kontaktów na poziomach porównywalnych z okresem sprzed pandemii i konfliktu w Ukrainie, co przekłada się na większą liczbę transakcji. Decyzyjność wciąż jest niezbyt wysoka, co ma związek z sytuacją tych klientów, którzy stracili zdolność kredytową lub została mocno zredukowana. Rodzinny Kredyt Mieszkaniowy, druga odsłona rządowych kredytów bez wkładu własnego i następca Mieszkania Bez Wkładu Własnego, tego problemu nie rozwiązuje, choć podwyższone zostały limity cen mieszkań, które można kupić w ramach tego rozwiązania. Do zaaplikowania o kredyt w „RKM” potrzebne są stosunkowo wysokie zarobki oraz zdolność kredytowa. Aby Rodzinny Kredyt Mieszkaniowy mógł zacząć funkcjonować zgodnie z intencjami jego autorów, należałoby połączyć go z programem Bezpieczny Kredyt 2 proc.. Ministerstwo Rozwoju i Technologii dopuszcza taką możliwość. Nie wiadomo jednak, czy w takim przypadku wnioskujący o kredyt będzie musiał spełnić warunki dla obu tych programów, które nieco się różnią. W przeciwieństwie do Bezpiecznego Kredytu 2 proc. w Rodzinnym Kredycie Mieszkaniowym obowiązują ograniczenia cen metra kw. nabywanej nieruchomości. „RKM” zezwala również na to, żeby kredytobiorca był posiadaczem domu lub mieszkania w przeszłości, w przypadku „BK 2 proc.” jest to okoliczność dyskwalifikująca. 

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

W styczniu i w lutym widoczne było ożywienie, jednak obecnie ze względu na liczne pomysły przedwyborcze dotyczące polityki mieszkaniowej, a przede wszystkim dotyczące kredytowania zakupu mieszkań, spora część klientów wstrzymuje decyzje dotyczące zakupu. Aktualnie funkcjonujący program ma wśród klientów marginalne zainteresowanie.

Piotr Ludwiński, Dyrektor ds. Sprzedaży i Obsługi Klientów w Archicom

Uruchomienie programu rządowego Pierwsze mieszkanie, którego jednym z założeń jest ułatwiony dostęp do kredytu hipotecznego na preferencyjnych warunkach, zostało zaplanowane na początek III kwartału i z pewnością wpłynie on na popyt na rynku nieruchomości. Jako Archicom odnotowaliśmy pierwsze pytania potencjalnych nabywców o możliwość skorzystania z takiego wsparcia jeszcze przed podpisaniem projektu ustawy, wyłącznie na podstawie rządowych zapowiedzi.

Odpowiadając na oczekiwania naszych klientów, przygotowaliśmy nową promocję, która umożliwia zakup nieruchomości z wkładem własnym na poziomie 10 proc., zakładając wpłatę pozostałych środków po uzyskaniu finansowania. Jeśli nabywca go nie pozyska lub program nie zostanie uruchomiony w terminie, zwrócimy mu wpłacony kapitał. Program nie nakłada znaczących ograniczeń po stronie produktowej, więc można się spodziewać, że doprowadzi do dalszego ożywienia rynku, choć należy mieć na uwadze również m.in. ograniczenia w postaci zdolności kredytowej kupującego. Na tej podstawie wnioskujemy, że rynek stopniowo się odbuduje, pamiętając przy tym, że nie zniknęli z niego inwestorzy długoterminowi, a istotnym kryterium w nadchodzących miesiącach może być również ograniczona podaż mieszkań.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal

Efektem rządowych ułatwień w dostępie do finansowania, czy też zaawansowanych prac na ich rzecz jest wzrost zainteresowania mieszkaniami również w naszych inwestycjach. Dotyczy to przede wszystkim programu zabezpieczającego kredyty powyżej 2 proc., który ma wejść w życie na początku lipca. Decyzjom sprzyja także nasz własny program Czas na mieszkanie, w którym klienci zyskują gwarancję ceny, czas do września na załatwienie finansowania oraz możliwość odstąpienia od umowy deweloperskiej w przypadku nieuzyskania kredytu.

Natomiast, jeśli chodzi o gwarancję BGK i zwolnienie z wymogu wpłaty wkładu własnego mam wątpliwości co do praktyczności takiego rozwiązania. Brak środków na wkład własny oznacza, że taki klient będzie miał bardzo ograniczoną zdolność kredytową i w jego przypadku to ułatwienie niestety niewiele pomoże.

Małgorzata Ostrowska, dyrektor Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction Holding S.A.

Od początku roku w naszych inwestycjach dominowali klienci gotówkowi, a najszybciej sprzedawały się lokale mniejsze. I choć nadal zdecydowanie ci klienci są w większości, spodziewamy się, że za sprawą przyjętego kredytu rządowego Bezpieczny Kredyt 2 proc., powrócą do naszych inwestycji osoby, które czekały na lepsze czasy, bo utraciły zdolność kredytową. Już po wynikach sprzedaży w lutym widzimy znaczne ożywienie. Luty był pierwszym od dłuższego czasu miesiącem, w którym pojawili się klienci kupujący mieszkania na własne potrzeby. Jeszcze większe ożywienie zaobserwowaliśmy w marcu. Uruchomiliśmy specjalną ofertę skierowaną do potencjalnych beneficjentów, dzięki czemu mogą oni wybrać mieszkanie i podpisać z nami umowę już teraz. Mamy co najmniej kilka projektów szytych na miarę klienta, który jest uprawniony do skorzystania z programu rządowego. Proponowane rozwiązanie Bezpieczny Kredyt 2 proc. niewątpliwie wspiera stronę popytową rynku nieruchomości, ale ile osób realnie odzyska szansę na zakup własnego mieszkania przekonamy się za kilka miesięcy.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Sytuacja na rynku nieruchomości mieszkaniowych jest wyjątkowa – mamy z jednej strony bardzo duży popyt ze strony obywateli Ukrainy, ale także wielu klientów z Polski, którzy chcą kupić mieszkanie i czekają na możliwości finansowania. Z drugiej strony podaż zmniejszają wciąż zbyt wolne procedury administracyjne. Widać jednak, że od początku 2023 roku sytuacja na rynku kredytów hipotecznych poprawia się, co potwierdzają dane Biura Informacji Kredytowej. Notuje się coraz więcej wniosków kredytowych w porównaniu do grudnia 2022 roku i można zakładać, że trend ten będzie nadal pozytywny w kolejnych miesiącach. W większości banków wzrosła zdolność kredytowa klientów, co pozwala im na bardziej elastyczne decyzje odnośnie zakupu mieszkania.

Cezary Grabowski, dyrektor sprzedaży i marketingu Bouygues Immobilier Polska

W pierwszym kwartale tego roku mieszkania w inwestycjach Bouygues Immobilier Polska sprzedawały się bardzo szybko, a wynik przekroczył zakładane przez nas cele sprzedażowe. Od początku roku wprowadziliśmy do naszej oferty dwa osiedla w Warszawie – Novą Talarową oraz Osiedle Lumea 2 i już teraz możemy powiedzieć, że na chwilę obecną mamy podpisanych aż 70 umów. Te liczby tylko potwierdzają, że budujemy osiedle, które odpowiadają na realne oczekiwania i potrzeby rynku.

W marcu nie obserwowaliśmy wzrostu liczby klientów, którzy byliby zainteresowani zakupem mieszkań w związku z programem Rodzinny kredyt mieszkaniowy. Zauważyliśmy jednak, że są już osoby, które dzięki nowej ustawie mieszkaniowej zaczynają być aktywne i przychodzą do naszych biur sprzedaży, pytając o ofertę. Dlatego przewidujemy, że ten program może być stymulatorem rynku, dzięki któremu klienci zainteresowani kupnem pierwszego mieszkania będą mieli taką realną możliwość. Spowoduje to zapewne wzrost popytu w segmencie mieszkań popularnych, czyli takich inwestycji, jakie realizujemy – z kompaktowymi, ale jednocześnie funkcjonalnymi metrażami, z dbałością o części wspólne, zagospodarowaniem terenu przy inwestycjach, ekologicznymi rozwiązaniami, a także w dobrze skomunikowanych częściach miast. 

Boaz Haim, prezes Ronson Development

Początek 2023 roku pod względem sprzedaży był bardzo dobry. Obserwujemy zwiększoną aktywność klientów i pierwsze sygnały wskazujące na spodziewane odbicie rynkowe. Pierwszy kwartał 2023 roku mamy szansę zakończyć lepiej niż 4. kwartał 2022. Z całą pewnością jest to związane z zapowiedziami nowego rządowego programu Bezpieczny Kredyt 2 proc., ale też złagodzeniem wytycznych KNF w zakresie liczenia zdolności kredytowej. Spodziewamy się, że drugi kwartał 2023 roku będzie bardzo dobry. W naszym przypadku będzie to czas kumulacji odbiorów w kilku inwestycjach, ale też uzupełnienia podaży. Zaczynamy budowę Ursusa Centralnego II e, etapu w którym powstanie 280 mieszkań oraz siódmego etapu projektu Miasto Moje, w którym powstaną 243 mieszkania.

Marek Pawlukiewicz, kierownik ds. komunikacji w Aria Development

Obecnie obserwujemy ożywienie na rynku mieszkaniowym, ale w naszej opinii nie jest ono związane z rządowymi zachętami w ramach Rodzinnego Kredytu Mieszkaniowego. Niektórzy klienci wiążą nadzieje z programem Pierwsze Mieszkanie, który wejdzie w życie w połowie br. W związku z tym wstrzymują się z decyzją zakupową do czasu wejścia nowych przepisów.

Sebastian Barandziak, prezes zarządu Dekpol Deweloper

Proces decyzyjny dotyczący zakupu mieszkania trwa aktualnie od 1 do 2 miesięcy, licząc od momentu zgłoszenia zainteresowania mieszkaniem przez potencjalnego nabywcę do zawarcia umowy.

W marcu nie zauważyliśmy wzrostu liczby klientów zainteresowanych zakupem mieszkania w związku z uruchomieniem programu Rodzinny kredyt mieszkaniowy. Obecnie nie widać wpływu nowej ustawy na sprzedaż, jednak w przyszłości może ona przyczynić się do zwiększenia grupy klientów zainteresowanych zakupem, w związku ze zwiększeniem ich możliwości nabywczych.

Andrzej Oślizlo, prezes zarządu Develia S.A.

Dużym wyzwaniem jest odcięcie nabywców od finansowania hipotecznego, spowodowane wysokimi stopami procentowymi i restrykcyjnymi zapisami znowelizowanej rekomendacji S. Nie dostrzegamy przesłanek mogących świadczyć o tym, że stopy procentowe w 2023 roku znacząco się obniżą. Dlatego popieramy wszelkie pomysły rządowe, które mogłyby poprawić dostępność mieszkań dla nabywców, jak choćby poluzowanie zapisów rekomendacji S czy plany wprowadzenia kredytów hipotecznych o stałym, preferencyjnym oprocentowaniu. Warto zauważyć, że nowa propozycja ma być wolna od ograniczenia, jakim w przypadku poprzednich programów pomocowych „Rodzina na Swoim” i „Mieszkanie dla Młodych” było kryterium ceny metra kwadratowego nabywanego lokalu. Teraz maksymalna kwota kredytu, o jaką będzie można wnioskować to 500 tys. zł w przypadku singli i do 600 tys. zł dla małżeństw lub rodziców co najmniej jednego dziecka. Sądzimy, że taka forma wsparcia będzie cieszyła się większym zainteresowaniem niż ostatnie projekty, z których w ujęciu rocznym korzystało średnio ponad 20 tys. osób.

Uważnie obserwujemy rynek i dostosowujemy podaż do zainteresowania i możliwości zakupowych klientów. Planujemy wprowadzić do sprzedaży nowe etapy już realizowanych projektów, jak i nowe inwestycje. W 2023 roku chcemy również osiągnąć istotny postęp w obszarze PRS. Jesteśmy otwarci na kolejne przedsięwzięcia typu joint venture, jak na przykład nasza współpraca z Grupo Lar Polska. Interesują nas perspektywiczne projekty, jak np. zakup działki z wydanym już pozwoleniem na budowę, na której można w szybkim tempie zrealizować inwestycję mieszkaniową.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal

Nasz scenariusz bazowy na 2023 rok jest umiarkowanie optymistyczny. Odbudowa popytu na rynku mieszkaniowym zależy od kliku kluczowych czynników, tj. poziomu stóp procentowych, restrykcyjności udzielania finansowania oraz systemowego wsparcia ze strony państwa w postaci nowego programu mieszkaniowego, którego mamy już zapowiedź. W każdym razie pozytywny miks wymienionych czynników może dać impuls popytowy już w drugiej połowie 2023 roku. W wariancie pesymistycznym musimy założyć, że zajmie to więcej czasu.

Czołowi deweloperzy o stabilnej sytuacji finansowej, lepiej poradzą sobie na wymagającym rynku, nawet utrzymując podobny poziom sprzedaży. Cykl budowy mieszkań to około dwóch lat. W tym czasie to firmy deweloperskie, w niesprzyjających warunkach sprzedażowych, ponoszą ciężar finansowania budów i utrzymania administracji, co kosztuje coraz więcej. Wszystko ma swój kres, także wytrzymałość tego sektora, z którym powiązane są inne gałęzie gospodarki.

W 2023 nie spodziewamy się obniżek cen mieszkań, sami też nie widzimy ku temu warunków. Zwłaszcza dotyczy to największych miast i aglomeracji, na których koncentruje się nasza działalność. Na zamrożenie cen wpływ ma wciąż duża presja na koszty budów, a także systematyczne ograniczanie podaży mieszkań, co już jest bardzo widoczne. Biorąc pod uwagę wspomniany czas potrzebny na wytworzenie produktu w naszej branży, decyzje o wstrzymaniu budów będą miały konsekwencje w tym roku i kolejnych latach, jeżeli sytuacja się nie zmieni.

Z początkiem 2023 r. wdrożyliśmy nowy program sprzedażowy „Czas na mieszkanie”. Jest skierowany głównie do klientów borykających się aktualnie z utrudnieniami w dostępie do finansowania, co jest następstwem wysokich stóp procentowych oraz restrykcyjności rekomendacji S, ale też w nawiązaniu do zapowiedzi programu rządowego.

W pierwszym kwartale 2023 roku planujemy m.in. uruchomienie sprzedaży pierwszego etapu inwestycji Naramowice Odnova w Poznaniu (ok. 500 mieszkań), a także budowę projektu przy ulicy Andersa w Gliwicach (I etap, ok. 115 mieszkań). W przygotowaniu mamy trzyetapowe osiedle przy ulicy Piotrkowskiej w Łodzi oraz II etap inwestycji SKY+ w Katowicach.

Damian Kapitan, prezes Spravii

Spodziewam się kolejnego trudnego i bardzo intensywnego roku. Będziemy ‎wzmacniać swoją pozycję wśród najlepszych firm w branży. ‎A w miastach, w których jesteśmy obecni, ‎czyli w Warszawie, Krakowie, ‎Poznaniu, Gdańsku, Gdyni i we Wrocławiu, będziemy kontynuowali już ‎rozpoczęte projekty, ale i rozpoczniemy ‎nowe. Będą to zarówno mieszkania na sprzedaż, jak i na ‎wynajem. Skupimy się na dwóch ‎filarach działalności – budowie lokali, które trafią do klientów ‎indywidualnych, jak i takich, które ‎zostaną sprzedane naszym partnerom biznesowym.‎ Nadal ‎będziemy się rozglądać za atrakcyjnymi działkami ‎pod przyszłe projekty deweloperskie.‎

Jednocześnie będziemy także kontynuowali strategię polegającą na oferowaniu produktów ‎wyróżniających się ‎rozkładami dopasowanymi do aktualnych trendów i popytu. Nowe projekty wzmocnimy o rozwiązania proekologiczne. W dwóch osiedlach, ‎które trafią do sprzedaży w I połowie 2023 roku zaplanowaliśmy m.in. panele fotowoltaiczne, zbiorniki ‎retencyjne, ogrody ‎deszczowe, stanowiska do ładowania samochodów elektrycznych.

Damian Tomasik, założyciel Alter Investment

Patrząc na koniec roku 2022 oraz początek obecnego zauważamy pojawiający się optymizm. Do biur sprzedaży wrócili klienci, którzy finalizują zakupy. Na rynku nie widać dużych obniżek, więc w obawie przed rosnącymi kosztami klienci decydują się na zakupy teraz. Inflacja, mimo niewielkiego spadku w ostatnim czasie, też będzie powodować wzrost  kosztów inwestycji, a zatem i ceny dla finalnego klienta kupującego mieszkanie. 

W tym roku zakładamy zwiększanie naszego banku ziemi oraz intensywne przygotowywanie posiadanych projektów, z których większość uzyska pozwolenia na budowę w roku 2024. Na tę chwilę mamy zaplanowaną sprzedaż dwóch gruntów tj. projektów Jabłoniowa oraz Kartuska w Gdańsku. Spodziewamy się też uzyskania w drugiej połowie roku pozwolenia na budowę  dla inwestycji przy ulicy Madalińskiego w Gdańsku. Projekt zakłada budowę 23 mieszkań idealnie dopasowanych do aktualnego zapotrzebowania rynku. Ten projekt będzie przeznaczony dla młodych osób szukających swojego pierwszego mieszkania, zatem będzie mógł być wdrożony wraz z nowym programem mieszkaniowym i dostępny z kredytami z dopłatami. Wdrożyliśmy też w tym roku nową usługę, analizę chłonności nieruchomości gruntowych, dla której widzimy duży potencjał rynkowy. Analiza taka  pozwala na ocenę możliwości zabudowy i zagospodarowania oraz dokładniejsze określenie wartości rynkowej działki.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

Do tej pory dwa sztandarowe programy mieszkaniowe obecnego rządu poniosły klęskę. Mieszkanie plus i kredyt bez wkładu własnego rozmijały się z realiami rynkowymi i obawiamy się, że kolejny program również będzie miał błędne założenia. Zarówno nasza branża, jak i banki stale przekonują rządzących, że mieszkanie jest szczególnym dobrem i państwo powinno wspierać obywateli w dochodzeniu do własności lub poprawie warunków mieszkaniowych. Są różne możliwości i jednym z najprostszych rozwiązań jest wprowadzenie ulg podatkowych lub dopłat do kredytu dla osób nabywających mieszkanie na własne potrzeby.

Nie przewidujemy większych zmian w sytuacji rynkowej dopóki nie zostanie wycofana rekomendacja KNF-u zmniejszająca zdolność kredytową i nie zostaną obniżone stopy procentowe. Z tego powodu planujemy wprowadzenie w tym roku jedynie części inwestycji, które mamy w przygotowaniu.

Małgorzata Ostrowska, dyrektor Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction Holding S.A.

Początek 2023 roku jest podobny do poprzedniego roku, ale już w połowie sytuacja może się poprawić. Duże nadzieje branża pokłada w zapowiedzianym przez rząd programie, który ma wspierać młodych ludzi w zakupie pierwszego mieszkania w najbliższym roku, ale też w perspektywie najbliższych kilku lat. Dzięki temu zmienią się proporcje zawieranych transakcji, obecnie kupującymi są w większości osoby, które nabywają mieszkania w celach inwestycyjnych.

W 2023 roku będziemy realizować projekty zgodnie z przyjętym harmonogramem. Do sprzedaży wejdą mieszkania z kolejnych etapów w inwestycjach, gdzie są już bardzo zaawansowane budowy: w Szczecinie (apartamenty Nad Odrą), Gdańsku (Osiedle Horizon) i Chorzowie (Osiedle Kościuszki) oraz w Pruszkowie (Osiedle Stacja Centrum obok stacji PKP). Poza tym, oferujemy apartamenty inwestycyjne w Warszawie (Apartamenty Pileckiego) i przygotowujemy kolejne projekty tego typu. Zgodnie z przyjętą strategią kontynuujemy budowę jednorodzinnych, szkieletowych  domów ekologicznych i energooszczędnych w Ożarowie Mazowieckim, w których efektywność energetyczną zapewniają elektryczne pompy ciepła.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Prognozy na 2023 rok zakładają, że czeka nas nadal inflacja. To oznacza, że ceny materiałów budowlanych i wykonawstwa będą dalej rosły. Nic nie wskazuje na to, aby można było oczekiwać jakichkolwiek obniżek. Na rynku gruntów jest niezbyt duża podaż – stąd nie spodziewamy się istotnych zmian w cenach.

Najważniejszym impulsem do powrotu dotychczasowego popytu na mieszkania jest ustabilizowanie gospodarki i tym samym systematyczna obniżka stóp procentowych. Problemem nie jest to, że ludzie nie chcą kupować mieszkań, bo popyt jest. Od kilku miesięcy widzimy, że liczba klientów wspierających się kredytem przy zakupie nieruchomości maleje, bo nie mają możliwości jego zaciągnięcia – i to jest problem.

Dlatego tak ważne są proponowane przez rząd programy, jak np. Pierwsze Mieszkanie, który ma od 2023 roku pomóc młodym Polakom sfinansować zakup swojego pierwszego mieszkania lub domu. Wsparciem mają być dwa rozwiązania: tani kredyt z dopłatami rządowymi oraz specjalne konto oszczędnościowe. Dodatkowym czynnikiem wspomagającym kredytobiorców będzie ostatnia decyzja KNF. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego złagodził warunki oceny zdolności kredytowej. Według decyzji KNF najniższy, minimalny poziom bufora, wynoszący 2,5 punktu procentowego, powinien być stosowany dla kredytów z tymczasowo stałą stopą procentową. To oznacza, że dostępność kredytów wzrośnie.

Bardzo ważne jest też przyspieszenie procedur administracyjnych, czyli wydawanie pozwoleń przez samorządy. Czas załatwiania formalności od czasu pandemii mocno się wydłużył. To sprawia, że klienci muszą dłużej czekać na mieszkania, zmniejsza się podaż, a rośnie presja cenowa.

Andrzej Gutowski, wiceprezes, dyrektor Sprzedaży Ronson Development

Są pierwsze sygnały ożywienia, bo WIBOR się zmniejszył, a to oznacza obniżki rat. Dodatkowo, im niższy WIBOR, tym większa zdolność kredytowa Polaków. Kolejnym pozytywnym sygnałem są informacje płynące z KNF. Nadzór zaczyna sygnalizować możliwość obniżenia buforu przy liczeniu zdolności kredytowej. Jeśli tak się stanie, zdolność kredytowa klientów będzie rosła.

Propozycję rządu przyjmujemy z nadzieją, chociaż jej ogólna zapowiedź sprawia, że część klientów czeka. My liczymy na realny efekt rynkowy. Program Pierwsze Mieszkanie jest interesujący ze względu na oprocentowanie kredytu na poziomie 2 proc. plus marża banku i realne limity dot. maksymalnej kwoty kredytu. Program może podnieść popyt na mieszkania o 10-15 proc., jednak nie zrewolucjonizuje rynku.

Dla nas ten rok to intensywna praca nad nowymi projektami i spore wzbogacenie oferty sprzedażowej. Koncentrujemy się na utrzymaniu stabilnej sytuacji finansowej, a także zabezpieczeniu finansowania po uruchomieniu przedsprzedaży nowych etapów inwestycji oraz nowych projektów oraz poprawie efektywności kosztów.

Anna Bieńko, dyrektor Sprzedaży w Wawel Service

Przepisy dotyczące preferencyjnego kredytu mieszkaniowego oprocentowanego na poziomie 2 proc. mają wejść w życie w połowie 2023 roku. Wtedy też będziemy mogli powiedzieć o nim więcej. Jeżeli chodzi o nasze, nowe inwestycje jeszcze w tym roku do sprzedaży zostaną wprowadzone nowe projekty na Śląsku i w Kościelisku. Szczegóły dotyczące obu projektów pojawią się już wkrótce.  

Edyta Kołodziej, dyrektor sprzedaży i marketingu w Nickel Development

Według naszych obserwacji rynek jest w fazie oczekiwania na ożywienie popytu. Może ono pojawić się w efekcie wystąpienia następujących czynników, m.in. obniżki stóp procentowych, zmiany sposobu kalkulacji zdolności kredytowej przez banki oraz rządowy program wspierający zakup mieszkań. Ożywienie będzie oczywiście zależało od skali zmian w każdym z tych obszarów.

Nasze założenia na ten rok obejmują oddanie 424 mieszkań w trzech projektach deweloperskich. Oprócz tego rozszerzymy sprzedaż apartamentów wypoczynkowych w naszej sieci Nickel Resort & SPA. W tej chwili dostępne są lokale w nadmorskim Grzybowie k/Kołobrzegu. W tym roku do oferty włączymy również projekt w Szklarskiej Porębie.

Janusz Miller, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Home Invest

Patrzymy z optymizmem na rynek mieszkaniowy w 2023 roku. Planujemy rozpoczęcie kolejnych inwestycji w Warszawie. Zauważyliśmy w naszych biurach sprzedaży zwiększony ruch klientów w styczniu. Podpisujemy także więcej umów w porównaniu do poprzednich okresów. Liczymy więc na satysfakcjonujące wyniki sprzedażowe w 2023 roku. Wprowadzenie przez rząd nowego programu mieszkaniowego z pewnością poprawiłoby sytuację na rynku kredytów, co przełoży się na jeszcze większą sprzedaż mieszkań. 

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home 

Nie ma co ukrywać, że 2022 rok mocno poturbował rynek nieruchomości i nie był łatwy ani dla deweloperów, ani dla kredytobiorców. Obecnie wszyscy udziałowcy tego sektora liczą na zmiany w Rekomendacji S w zakresie stosowania bufora na ryzyko stopy procentowej w procesie oceny zdolności kredytowej przez banki. Celem tych zmian ma być między innymi wprowadzenie umów opartych o stałą stopę procentową lub jej okresowy odpowiednik. Jeśli takie rozwiązania zostaną zatwierdzone przez KNF, są szanse że kredyty ze stałym oprocentowaniem staną się bardziej dostępne.

Z pewnością program rządowy Pierwsze mieszkanie i jedna z jego opcji - Bezpieczny kredyt 2% zapewni preferencyjne warunki zakupu pierwszego mieszkania wielu Polakom. Spłacanie kredytu hipotecznego to wciąż znacznie lepsza opcja od płacenia kosztownego wynajmu bez prawa do nieruchomości. A zatem na rządowym programie przy opcji Bezpieczny Kredyt 2% z pewnością skorzystają osoby wynajmujące, studenci i obcokrajowcy. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem są szanse, że w 2023 roku zainteresowanie zakupem nieruchomości od deweloperów zacznie ponownie wzrastać.

W planach na 2023 rok mamy rozpoczęcie budowy inwestycji My Forest na warszawskiej Białołęce z prywatnym lasem o powierzchni 4000 mkw., dostępnym wyłącznie dla mieszkańców.

Sebastian Barandziak, prezes zarządu Dekpol Deweloper

Zapotrzebowanie na lokale na rynku mieszkaniowym jest stale wysokie. Ograniczone możliwości nabywcze w związku z wysoką inflacją oraz utrudnionym dostępem do finansowania w dalszym ciągu nieco jednak zmniejsza grupę potencjalnych nabywców. Pierwsze miesiące 2023 roku są w naszej ocenie kontynuacją trendów, które mogliśmy obserwować w ostatnim kwartale 2022 roku. Nowy program mieszkaniowy wzbudzi na pewno wśród klientów duże zainteresowanie, co przełoży się na przesunięcie decyzji o zakupie do momentu, w którym wejdzie w życie. Wpłynie to na kumulację popytu w tym okresie.

Założeniem firmy na 2023 rok jest sprzedaż 430 lokali. Do oferty planujemy wprowadzić apartamenty w ramach kolejnego etapu Sol Mariny III, a także nową inwestycję na Wyspie Sobieszewskiej oraz w Pucku.

Marcin Michalec, CEO Okam

W 2023 roku będziemy koncentrować się na rozwoju kluczowych dla nas inwestycji w obszarze nieruchomości, przede wszystkim mieszkaniowych.

Zakładamy ogłoszenie masterplanu dla projektu JAGIELLOŃSKA 88, gdzie w 2021 roku nabyliśmy 62 ha pofabrycznego terenu. To projekt wielofazowy, który realizować będziemy przez co najmniej kilkanaście najbliższych lat.

Mamy również finalną wizję rewitalizacji Warzelni w warszawskiej inwestycji Bohema, gdzie pod koniec ub.r. uzyskaliśmy prawomocne pozwolenie na prace budowlane. W zrewitalizowanym ponad 120-letnim budynku powstaną wyjątkowe na skalę Warszawy, ale i całej Polski lofty. 

W Łodzi, z którą jesteśmy mocno związani od początku działalności, w przygotowaniu mamy drugi etap Strefy PROGRESS, która zlokalizowana jest przy naszym kompleksie kulturalno-rozrywkowym Strefie Piotrkowska 217. Nasze plany na Łódź to także rozpoczęcie w trzecim kwartale br. przedsięwzięcia mieszkaniowego z ponad 300 lokalami przy Dobroczyków 18. 

Jak widać zapowiada się dla nas kolejny aktywny rok. Choć, jak cała branża, nie zakładamy, że będzie to najłatwiejszy czas dla sektora to mamy jednocześnie nadzieję, że sytuacja makroekonomiczna czy za naszą wschodnią granicą będzie się stabilizować z miesiąca na miesiąc. Każda inicjatywa mogącą wesprzeć konsumentów i rozwój sektora jest cenna i pozwoli kolejnym osobom na zrealizowanie marzenia o zakupie własnego mieszkania. Istotnym czynnikiem byłoby z pewnością także utrzymanie na stałym poziomie czy obniżenie stóp procentowych.

Wojciech Chotkowski, prezes zarządu Aria Development

Obecnie obserwujemy ożywienie na rynku mieszkaniowym. Po słabym listopadzie mieliśmy dobry grudzień i styczeń. Wydaje się, że podaż nowych projektów tak mocno spadła, że nie będzie problemów ze sprzedażą mieszkań w rozpoczętych budowach. Nasze lokalizacje na obrzeżach miast cieszą się dużym powodzeniem, a niskie ceny przyciągają kolejnych klientów. Liczymy, że w tym roku zanotujemy stabilny i satysfakcjonujący poziom sprzedaży. Pracujemy też nad nowymi inwestycjami. Kredyty z dopłat powinny sprzyjać deweloperom, ale dopiero w drugiej połowie roku, gdy nowe przepisy wejdą w życie.

Andrzej Oślizło, prezes zarządu Develia S.A.

Staramy się obniżać opłaty eksploatacyjne dla mieszkańców wdrażając w naszych projektach takie rozwiązania, jak panele fotowoltaiczne, okna o podwyższonych parametrach termoizolacyjnych, windy z technologią odzyskiwania energii czy energooszczędne oświetlenie LED w powierzchniach wspólnych budynków. Prowadzimy pierwsze inwestycje certyfikowane w międzynarodowym systemie BREEAM.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal

Coraz częściej stosujemy takie rozwiązania. Naszym modelowym osiedlem pod tym względem jest poznańska inwestycja Zacisze Marcelin. Zastosowaliśmy tam panele fotowoltaiczne, które zasilają oświetlenie części wspólnych i lampy zewnętrzne oraz pompę ciepła, służącą do ogrzewania ciepłej wody. Dzięki systemowi retencji wód deszczowych natomiast rośliny w osiedlowym parku są podlewane w sposób ekologiczny. Zagadnienia związane z oszczędnością zasobów będą odgrywały coraz większą rolę na rynku nieruchomości.

Anna Bieńko, dyrektor sprzedaży w Wawel Service

Rozwiązania energooszczędne zastosowaliśmy w naszej najnowszej inwestycji Nova Wiosenna na Woli Justowskiej w Krakowie. Dla komfortu przyszłych mieszkańców w inwestycji znajdzie się rekuperacja z odzyskiem ciepła, energooszczędne przeszklenia, wielofunkcyjne, nowoczesne piece gazowe oraz ogrzewanie podłogowe w każdym pomieszczeniu. W systemy domu inteligentnego, pompy ciepła oraz rekuperację wyposażone zostały też całoroczne domy jednorodzinne w inwestycji Osada Czorsztyn nad Zalewem Czorsztyńskim. Warto przypomnieć, że pierwsze rozwiązania energooszczędne tego typu wprowadziliśmy już ponad 10 lat temu w inwestycjach Borkowska, Halszki oraz w Czorsztynie i Michałowicach.

Damian Kapitan, prezes Spravii

Nauczyliśmy się dobrze rozpoznawać ‎oczekiwania kupujących. Badając systematycznie i od lat ich potrzeby, jasno zdefiniowaliśmy, jakie ‎mieszkania będziemy projektowali. Muszą być przede wszystkim funkcjonalne i odznaczać się ‎praktycznymi rozwiązaniami, które sprawdzają się w codziennym życiu, a samo osiedle – wygodne, ‎zielone i niegenerujące dużych kosztów eksploatacyjnych.

Nowe projekty wzmocnimy o rozwiązania proekologiczne. Dla przykładu, w dwóch osiedlach, ‎które trafią do sprzedaży w pierwszej połowie 2023 roku zaplanowaliśmy m.in. panele fotowoltaiczne, zbiorniki ‎retencyjne, ogrody ‎deszczowe, stanowiska do ładowania samochodów elektrycznych.

Małgorzata Ostrowska, dyrektor Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction Holding S.A.

Kupując dom Wiktoria II w Ożarowie na obrzeżach Warszawy można sporo zaoszczędzić na utrzymaniu i eksploatacji, ponieważ do ogrzania wody i ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń latem  oraz do wentylacji potrzebne jest w nim zaledwie 22 kWh/m2 na rok. Oznacza to, że jest praktycznie pasywny energetycznie. Efektywność energetyczną zapewniają elektryczne pompy ciepła. Pompy tego typu są obecnie wiodącym rozwiązaniem technicznym, kluczowym dla oszczędnego gospodarowania energią elektryczną, a zarazem przyjaznym środowisku. Wentylacja mechaniczna z rekuperacją zapewnia dostęp do świeżego i przefiltrowanego powietrza bez utraty ciepła. Ponadto dom jest przygotowany do montażu systemu fotowoltaicznego, który umożliwia wytwarzanie energii elektrycznej z promieniowania słonecznego i praktycznie do zera ogranicza rachunki za prąd. Pierwszym  klientom, którzy podpiszą umowę na zakup domu w ramach właśnie uruchomionej transzy, oferujemy system fotowoltaiczny gratis.

Joanna Chojecka, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu na Warszawę i Wrocław w Grupie Robyg

Nasza firma jest pionierem wdrażania nowatorskich rozwiązań energooszczędnych. Jako pierwsi wprowadziliśmy w standardzie, bez dodatkowych opłat, systemy Smart House w mieszkaniach oferowanych w naszych projektach. Jesteśmy także jednym z najbardziej aktywnych podmiotów na rynku deweloperskim w zakresie rozwiązań niskoemisyjnych.

W celu zmniejszenia naszego wpływu na środowisko wdrażamy nowoczesne, proekologiczne rozwiązania, pozwalające dbać o środowisko i obniżać koszty codziennego życia oraz zestaw standardów i wytycznych projektowych dla architektów, projektantów i podwykonawców. Większość naszych osiedli wyposażonych jest w minimum 5 rozwiązań niskoemisyjnych – jak np. oświetlenie LED w częściach wspólnych, szklenia 3-szybowe, wymienniki ciepła, systemy sterowania instalacjami, windy z odzyskiem ciepła, czujniki ruchu i zmierzchu czy zielone dachy. Dodatkowo większość mieszkań w naszych projektach zostało wyposażone w system Smart House by Keemple, który pozwala zdalnie zarządzać urządzeniami w mieszkaniu – a tym samym ograniczać zużycie energii.

Działamy też aktywnie na rzecz mikro i elektromobilności przez instalowanie ładowarek dla samochodów elektrycznych oraz ławek solarnych, ale też budowę infrastruktury rowerowej w postaci stojaków rowerowych i stacji napraw rowerów.

Wszystkie te rozwiązania pomagają ograniczać ślad węglowy naszych osiedli w fazie operacyjnej, czyli w trakcie użytkowania budynków. Natomiast by ograniczać emisje na etapie powstawania budynku zadeklarowaliśmy przejście w 100 proc. na energię z odnawialnych źródeł w procesach budowlanych do końca 2024 roku. Taki krok pozwoli znacząco zredukować ślad węglowy i przyczynić się do ograniczenia emisji CO2.

Karolina Bronszewska, członek zarządu, dyrektor Marketingu i Innowacji Ronson Development

Jesteśmy jedną z pierwszych firm w branży, która na tak szeroką skalę wdraża rozwiązania ekologiczne. Budynki generują aż 38 proc. emisji CO2 w Polsce, dlatego sięgamy po narzędzia, które redukują zostawiany ślad węglowy. Nasze projekty wyróżniają się bardzo wysokim współczynnikiem zazielenienia. Dodatkowe nasadzenia drzew, krzewów, zielone ściany i dachy, łąki kwietne to nasz standard.

W budynkach stawiamy na oświetlenie LED w częściach wspólnych, zbiorniki retencyjne, rozwiązania w zakresie wsparcia elektro- i ekomobilności, panele fotowoltaiczne, pompy ciepła oraz rekuperację, bardzo ważną w zakresie oczyszczania powietrza ze smogu i alergenów.

W projektach z segmentu premium oferujemy rozwiązania typu smart home. Właśnie trafiły do sprzedaży energooszczędne domy w Novej Królikarni. To 11 willi, posiadających unikalne połączenie trzech rozwiązań termicznych: pompy ciepła, kotła gazowego i rekuperacji. Taki mix stanowi idealne połączenie, dające przyszłym mieszkańcom oszczędności w zakresie ogrzewania na poziomie 50-60 proc. względem tradycyjnego ogrzewania gazowego. Zlokalizowane w ekologicznym parku, na dużych działkach, w samym sercu warszawskiego Mokotowa pozwolą cieszyć się bliskością natury i żyć w zgodzie z nią w centrum stolicy.

Edyta Kołodziej, dyrektor sprzedaży i marketingu w Nickel Development

We wszystkich obecnie realizowanych przez nas inwestycjach zaprojektowaliśmy rozwiązania, które jednocześnie obniżają koszty utrzymania nieruchomości i zmniejszają wpływ budynków na środowisko. W etapie Skarbcowa, będącym kolejną częścią Osiedla Księżnej Dąbrówki, w każdym domu znajdzie się pompa ciepła oraz możliwość montażu instalacji fotowoltaicznej. Dzięki temu rachunki za energię, które dostaną mieszkańcy będą znacząco mniejsze.

Z kolei w Osiedlu Naturama instalacja fotowoltaiczna zbilansuje zużycie energii potrzebnej do oświetlenia części wspólnych nieruchomości. We wszystkich naszych inwestycjach montowane jest oświetlenie LED oraz czujki ruchowe, które także przyczynią się do oszczędności energii.

Wykorzystujemy również rozwiązanie zapewniające oszczędności w zużyciu wody. W Osiedlu Naturama znajdą się specjalne zbiorniki umiejscowione w przegrodach między ogródkami przynależnymi do mieszkań parterowych, a zgromadzona w nich woda opadowa będzie używana do podlewania ogródków i terenów zielonych. Równie ważnym rozwiązaniem jest izolacja z wykorzystaniem termo-drewna, które znacząco zwiększa bezwładność cieplną budynków. W Osiedlu Naturama prawie 800 mkw. powierzchni elewacji będzie pokryte termo-świerkiem.

Janusz Miller, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Home Invest

W nowych projektach przewidujemy rozwiązania, które pozwoliłyby przyszłym mieszkańcom obniżyć koszty utrzymania nieruchomości, m.in. energooszczędne oświetlenie części wspólnych, panele fotowoltaiczne, pompy ciepła, czy też inteligentne sterownie poszczególnymi elementami wyposażenia w lokalach.

Sebastian Barandziak, prezes zarządu Dekpol Deweloper

W realizowanych inwestycjach od lat stosujemy rozwiązania, które pozwalają na obniżenie kosztów utrzymania nieruchomości w przyjazdy dla środowiska sposób. Należą do nich m.in. np. panele fotowoltaiczne na dachach budynków i oświetlenie energooszczędne LED w częściach wspólnych inwestycji, a także przewidziane w jednym z najnowszych projektów pompy ciepła.

Dodatkowo w ofercie posiadamy eHOME control. System inteligentnie zarządza kosztami, umożliwiając bieżący monitoring zużycia energii elektrycznej, zdalne wyłączanie światła czy odcięcie prądu w wybranych gniazdkach. Rozwiązanie to pozwala zaoszczędzić do 20 proc. energii cieplnej.

Damian Tomasik, założyciel Alter Investment

Zawsze projektując inwestycje patrzymy na nie przede wszystkim przez pryzmat przyszłych użytkowników i zarazem kosztów utrzymania nieruchomości.

Marek Pawlukiewicz, rzecznik prasowy Aria Development

Wszystkie nasze mieszkania zostają wyposażone w system inteligentnego domu Aria Eco Smart. Mieszkańcy z dowolnego miejsca, ze swojego smartfona lub komputera mogą dzięki temu sterować oświetleniem, regulować temperaturę, zarządzać instalacją alarmową oraz innymi funkcjami wpływającymi na komfort użytkowania mieszkania. Opłaty związane z utrzymaniem części wspólnych są natomiast niższe dzięki zastosowaniu paneli fotowoltaicznych.

Marcin Michalec, CEO Okam

Od kilku lat rozwijamy Nową Politykę Jakości OKAM. Jednym z jej kluczowych założeń jest propagowanie i wprowadzanie do nowych inwestycji rozwiązań proekologicznych.  

Pierwszym projektem, na terenie którego wdrażamy rozwiązania pozwalające mieszkańcom zaoszczędzić na mediach była warszawska inwestycja Central House, gdzie znajdzie się m.in. ogród na dachu, wypożyczalnia rowerów i pojazdów elektrycznych, zamontowane zostaną panele fotowoltaiczne, a także każdy klient otrzyma oczyszczacz powietrza. 

Inną stołeczną inwestycję CITYFLOW charakteryzować będą także liczne ekorozwiązania. Znajduje się wśród nich m.in. system automatycznego nawadniania terenów zielonych zbieraną wodą deszczową, oczyszczacze powietrza i podzlewowe filtry do wody w każdym mieszkaniu, bezpłatna wypożyczalnia rowerów i hulajnóg oraz stacja do serwisu jednośladów. Podobne udogodnienia proponujemy w Katowicach w ramach kilkuetapowego projektu INSPIRE zlokalizowanego w Dolinie Trzech Stawów, zielonej części centrum miasta i planujemy w łódzkiej inwestycji Strefie Progress. Na terenie budowanych obiektów również kreujemy przestrzenie zielone, jak patia czy nawet ogródki do uprawy warzyw.

Będziemy kontynuować rozwój przyjaznych środowisku rozwiązań w ramach kolejnych inwestycji m.in. w zakresie oczyszczania wody poprzez instalację filtrów podzlewowych czy redukcji CO2, obiegu zamkniętego i innych obszarów kluczowych dla strategii zrównoważonego rozwoju. Wszystkie podejmowane działania mają na celu wsparcie ochrony środowiska, a także polepszenie komfortu życia mieszkańców w aspekcie zdrowia czy finansowym.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home 

We wszystkich inwestycjach dbamy o mądre rozplanowanie przestrzeni, certyfikacje środowiskowe czy niskoemisyjność budynków. Działania te nie tylko podnoszą komfort życia mieszkańców, ale także pozwalają zaoszczędzić na rachunkach. W budynkach instalujemy patenty oszczędzające energię, m.in.: panele fotowoltaiczne, gruntowe wymienniki ciepła, wentylację mechaniczną czy odzysk wody deszczowej. W przestrzeniach wspólnych lokujemy ławki solarne i tworzymy miejsca parkingowe z ładowarkami do samochodów elektrycznych.

Działania, które wprowadzamy w naszych inwestycjach, przekładają się na obniżenie kosztów utrzymania terenów, stanowią część bieżących opłat ponoszonych przez mieszkańców w ramach czynszu. Montaż paneli fotowoltaicznych gwarantuje redukcję zużycia energii w częściach wspólnych, a zainstalowanie gruntowych wymienników ciepła znaczną redukcję kosztów ogrzewania budynków.

Andrzej Oślizlo, prezes zarządu Develia S.A.

Rynek PRS w Polsce ma dobre perspektywy rozwoju. Oferta nowoczesnych mieszkań w dobrych lokalizacjach, wynajmowanych na przejrzystych zasadach od profesjonalnych operatorów to coś, czego brakowało na naszym rynku. Niepokoją nas ostatnie zapowiedzi dotyczące ograniczeń w nabywaniu lokali mieszkalnych na wynajem. W rękach funduszy znajduje się  zaledwie kilka tysięcy lokali, co stanowi mniej niż 1 proc. rynku najmu w Polsce. Skala inwestycji w tym obszarze drastycznie spadła w minionym roku z uwagi na rosnące koszty finansowania czy wzrost kosztów materiałów budowlanych. Dalsze utrudnienia dla inwestorów  będą dodatkowo zmniejszać wolumen nowych projektów, których również w sektorze detalicznym uruchamianych jest mniej z powodu trudnej sytuacji na rynku kredytów hipotecznych. To będzie pogłębiać lukę mieszkaniową i pogarszać warunki mieszkaniowe w naszym kraju.

Zuzanna Należyta, dyrektor ds. handlowych w Eco Classic

Do rozwoju rynku PRS, który przyczyni się do większej dostępności mieszkań, potrzebne są sprzyjające warunki stworzone przez Państwo, preferencyjne rozwiązania podatkowe, a przede wszystkim odpowiednie rozwiązania prawne. Tymczasem nastawienie do funduszy czy osób inwestujących w mieszkania na wynajem jest zgoła inne. Podejście zakładające że fundusze czy osoby wynajmujące klika mieszkań są zbyt zamożne więc należy je dodatkowo opodatkować nie sprzyja rozwojowi rynku PRS.

Małgorzata Ostrowska, dyrektor Pionu Marketingu i Sprzedaży w J.W. Construction Holding S.A.

Aktualna oferta sektora PRS w Polsce obejmuje zaledwie 1 proc. ogółu zasobów mieszkaniowych na wynajem. Najszybciej rozwija się on w Warszawie, ale w wielu miastach rynek ten w ogóle nie jest wykorzystywany. Specjaliści rynku mieszkaniowego są zdania, że mieszkań na wynajem powinno być 2-3 razy więcej niż jest obecnie, by można było zaspokoić potrzeby. Również widzimy potencjał w rozwoju tego rynku, dlatego dostosowaliśmy naszą ofertę do nowego profilu klienta. Obecnie mamy w sprzedaży apartamenty inwestycyjne na warszawskim Ursynowie, a w planach kolejne tego typu projekty. Mamy doświadczenie w realizacji takich przedsięwzięć w Warszawie.

Edyta Kołodziej, dyrektor sprzedaży i marketingu w Nickel Development

Zainteresowanie inwestorów zakupem nieruchomości z przeznaczeniem na wynajem jest cały czas duże. Widzimy to po strukturze naszych klientów. W świetle styczniowych zapowiedzi dotyczących ustawowego ograniczenia hurtowych zakupów mieszkań w Polsce trudno jest prognozować szczególnie duży wzrost rynku PRS. Zarówno my, jak i fundusze inwestycyjne działające w tym obszarze, obserwujemy dynamiczne zmiany rynku i otoczenie prawne, i wyczekujemy wyklarowania sytuacji legislacyjnej.

Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że fundusze rynku PRS mogłyby znacząco wesprzeć rynek mieszkaniowy w Polsce i zaoferować wynajem osobom, które z różnych względów nie mają aktualnie szans, żeby kupić mieszkanie na własność. A potrzeby mieszkaniowe w Polsce cały czas są bardzo duże.

Angelika Kliś, członek zarządu Atal

Fundusze PRS stoją w obliczu wielu niewiadomych co do przyszłych warunków działania w Polsce. Świadczą o tym na przykład ostatnie propozycje opodatkowania hurtowych zakupów mieszkań. Na pewno transakcjom sprzyja rozgrzany rynek najmu i niestety będzie sprzyjało wysokie oprocentowanie kredytów hipotecznych klientów indywidualnych. Kursy walutowe to z kolei czynnik ryzyka, gdyż  fundusze inwestycje i zyski z nich przeliczają na euro lub dolara. Aktualnie rynek PRS stanowi 1 proc. przy m.in. wymienionych wyżej ograniczeniach. W naszej ocenie rozwój tego sektora potrwa dekady.

Damian Tomasik, założyciel Alter Investment

Moim zdaniem, rozwój tego rynku jest nieunikniony. Zmiany kulturowe, stylu życia oraz potrzeb pokolenia, które wchodzi w dorosłe życie, idealnie wpisuje się w sektor PRS. Rozwojowi sektora PRS sprzyjać też będzie utrzymująca się luka podażowa to znaczy brak  wystarczającej  dostępności mieszkań w odpowiednim standardzie. Wprawdzie niepewność co do planów opodatkowania tego segmentu rynku oraz wysokie stopy procentowe mogą nieco spowolnić dynamikę wzrostu rynku instytucjonalnego wynajmu, ale tylko przejściowo.  W ubiegłym  roku sprzedaliśmy dwa projekty z przeznaczeniem na wynajem w formule PRS i nie mamy wątpliwości, że istnieją bardzo dobre perspektywy rozwoju współpracy w tym obszarze.

Sebastian Barandziak, prezes zarządu Dekpol Deweloper

Biorąc pod uwagę dane na temat zawartych w ostatnich latach transakcji na wspomnianym rynku, rozwija się on i będzie rozwijał. W Polsce nadal brakuje mieszkań, a stopy zwrotu możliwe do uzyskania z tego typu inwestycji są atrakcyjne dla funduszy inwestycyjnych. Najnowsze raporty podają, że w perspektywie najbliższych siedmiu lat sektor ma osiągnąć nawet 100 tysięcy mieszkań wynajmowanych przez profesjonalne podmioty. Bylibyśmy jednak ostrożni z prognozowaniem tempa rozwoju rynku PRS w perspektywie kilku, kilkunastu lat. Jest to trudne do przewidzenia, gdyż zależy w dużej mierze od otoczenia makroekonomicznego, a to jest od nas z kolei niezależne.

Widzimy zainteresowanie inwestorów zakupami budynków na wynajem, jednak w ostatnim czasie ze względu na uwarunkowania makroekonomiczne, jak i konflikt w Ukrainie widzimy lekkie zahamowanie. Inwestorzy wstrzymują się z decyzjami zakupowymi, cały czas obserwując i analizując polski rynek.

Jeżeli chodzi największe przeszkody dla rozwoju sektora PRS, to warto pamiętać o takich czynnikach jak waluta (PLN vs EUR), niestabilny rynek najmu, konflikt w Ukrainie, niestabilna sytuacja prawno-podatkowa, jak i niejasne, niespójne przepisy.

Na pewno rozwojowi rynku PRS w Polsce sprzyja jego wczesna faza. Jest to wciąż raczkujący w Polsce sektor, a niedobór mieszkań jest wciąż znaczny. Młodzi ludzie coraz częściej decydują się na wynajem. Sektor najmu instytucjonalnego wychodzi naprzeciw tym wymaganiom, oferując komfortowe mieszkania, w dobrych lokalizacjach z udogodnieniami dla mieszkańców budynku. Ponadto, najem instytucjonalny łączy dwie istotne kwestie: elastyczność i poczucie bezpieczeństwa, jakie gwarantuje profesjonalny operator nieruchomości. Co więcej, aktualna sytuacja makroekonomiczna w kraju tzn. spadek sprzedaży związany ze wzrostem stóp procentowych czy inflacją powoduje to, że deweloperzy coraz bardziej interesują się sprzedażą całych projektów do inwestorów instytucjonalnych.

Z pewnością współpraca taka może być opłacalna, ale obarczona jest ryzykiem, chociażby w związku ze zmianami cen materiałów budowlanych. Marża możliwa do uzyskania jest niższa niż w przypadku sprzedaży do klientów indywidualnych i zależy od wielu czynników m.in. stabilności cen materiałów i usług, rodzaju transakcji: forward funding/forward purchase i samych warunków umowy.

Andrzej Gutowski, wiceprezes, dyrektor sprzedaży Ronson Development

Pod koniec 2021 roku uruchomiliśmy własny projekt PRS. Kiedy decydowaliśmy się rozwinąć ten filar biznesu, naszym głównym argumentem była chęć odpowiedzi na potrzeby młodych i mobilnych Polaków. W dzisiejszej sytuacji rynkowej PRS spełnia potrzeby młodych rodzin, których nie stać na zakup własnego mieszkania. Grupa klientów zainteresowanych najmem instytucjonalnym będzie naszym zdaniem rosła.

Na potrzebę tego przedsięwzięcia stworzyliśmy platformę LivinGo, która zajmie się obsługą inwestycji wynajmowanych. Nasza oferta powstaje w ramach dotychczas budowanych inwestycji mieszkaniowych, co gwarantuje wysoką jakość realizacji oraz konkurencyjność najmu. Pierwsza pula 121 mieszkań będzie oddana w Q3 2023 roku w inwestycji Ursus Centralny, a bank ziemi jest zabezpieczony na blisko 1800 lokali.

Janusz Miller, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu Home Invest

Jesteśmy jednym z nielicznych deweloperów, którzy mają na swoim koncie transakcje z  funduszem PRS. Pod koniec 2021 roku podpisaliśmy przedwstępną umowę sprzedaży budynku zawierającego 236 lokali na warszawskich Bielanach.

Obecnie obserwujemy spowolnienie na rynku PRS w Polsce i mniejszą ilość transakcji. Inwestorzy nadal są zainteresowani zakupem całych budynków, ale mają problem z finansowaniem. Natomiast niektórzy wstrzymują się z decyzjami, gdyż oczekują okazji inwestycyjnych na rynku. Czas jednak działa na niekorzyść funduszy, gdyż obserwujemy wzrost zainteresowania klientów indywidualnych, którzy chcą kupować mieszkania. Dodatkowo zapowiadany przez rząd nowy program może spowodować łatwiejszy dostęp do kredytów, co przełoży się na większą ilość transakcji. Przy takich okolicznościach deweloperzy będą bardziej skłonni do sprzedaży klientom indywidulnym niż funduszom.

Wojciech Chotkowski, prezes zarządu Aria Development

Fundamenty rynku PRS są dość silne. Sektor PRS stanowi jedynie 1 proc. całego rynku najmu w Polsce. Zrealizowane projekty zostały wynajęte. Nowe inwestycje będą pozytywnym czynnikiem, który będzie wspierać sytuację branży deweloperskiej w okresie pogorszenia warunków makroekonomicznych. Jednakże nieprzewidywalność w obszarze podatkowym oraz możliwość nałożenia kolejnych obciążeń przez rządzących jest zagrożeniem dla rozwoju rynku RRS.

Mariola Żak, dyrektor sprzedaży i marketingu w Aurec Home 

PRS, czyli najem instytucjonalny oraz powstające na jego potrzeby budynki na wynajem to dla polskiego rynku nieruchomości wciąż nowy model biznesowy, który dopiero się kształtuje. Istnieje jednak wiele przesłanek przemawiających za tym, że będzie się on prężnie rozwijał na polskim rynku. Eksperci szacują, że w najbliższym czasie średnioroczny przyrost PRS wyniesie ok. 12 tys. mieszkań, czyli w roku 2028 powinien osiągnąć poziom bliski 100 tys. lokali na wynajem. Patrząc na najem instytucjonalny, widać jednak, że w Polsce brakuje infrastruktury i regulacji dotyczących tego sektora. Ministerstwo Rozwoju i Technologii prowadzi obecnie prace nad regulacją hurtowego rynku mieszkań i wprowadzeniem nowego podatku dla firm, które mieszkania kupują hurtowo.

Trzeba pamiętać, że w Polsce brakuje nadal około 2 mln mieszkań. Wzrost oprocentowania kredytów hipotecznych oraz napływ uchodźców za wschodniej granicy spowodował bardzo duży popyt na wynajem. Efektem tego był gwałtowny wzrost stawek czynszów za wynajem w głównych miastach Polski. Dodatkowo spadek sprzedaży indywidualnej mieszkań, skłania niektórych deweloperów do współpracy z funduszami inwestującymi w PRS.

Niezmiennie dominującym modelem na rynku nieruchomości jest zakup pakietów mieszkań od deweloperów skoncentrowanych na sprzedaży indywidualnej, a nie hurtowej. Deweloperzy nie chcą dawać zniżek na pakietowe zakupy, bo wiedzą, że i tak bez problemu sprzedadzą mieszkania. Nasza firma nie podejmuje obecnie kroków w kierunku sprzedaży instytucjonalnej. Skupiamy się na sprzedaży mieszkań klientom indywidualnym, jednak nie zamykamy się na taką współpracę w przyszłości. 

Marcin Michalec, CEO Okam

Pomimo sytuacji makroekonomicznej czy konfliktu za naszą wschodnią granicą, Polska pozostaje atrakcyjnym rynkiem do inwestowania. Sektor PRS ma perspektywy rozwoju.
Sprzyja mu niewątpliwie fakt, że ostatnie kilkanaście miesięcy to w Polsce rosnące zainteresowanie najmem krótko i długookresowym z uwagi m.in. na przyrost liczby cudzoziemców czy trudności wielu konsumentów w zakupie własnego mieszkania ze względu na politykę banków.

Dodatkowym wspomagającym czynnikiem jest podejście osób młodych, bardziej mobilnych, którzy nie chcą wiązać się na stałe z żadną lokalizacją. Warto zauważyć, że część deweloperów, którzy dotychczas finansowali zewnętrznie projekty, traci taką możliwość, gdyż instytucje finansowe nie są do tego skore. Dodatkowo dochodzi do tego wzrost cen materiałów budowlanych czy stawek podwykonawców. Dla części firm deweloperskich  współpraca z funduszami inwestycyjnymi i wejście w najem instytucjonalny jest rozwiązaniem pozwalającym sprzedać projekty już na etapie realizacji z promesą zakupu po wybudowaniu.

Segment PRS ma pewną szansę rozwoju również na coraz mocniej rozwijających się w Polsce inwestycjach związanych z modernizacją obiektów czy dostosowaniem ich do nowych, mieszkaniowych funkcjonalności. Czynnikiem negatywnym są z kolei obecnie wysokie ceny najmu, a także niepewność legislacyjna – surowe przepisy prawne, w tym dodatkowe opodatkowanie, mogą wpłynąć na zablokowanie rozwoju tego sektora rynku nieruchomości.